خیار غبن یکی از انواع خیارات است و به معنای اختیار فسخ عقد بیع به دلایل زیر است:
خیار غبن چیست ؟
یکی از انواع خیارات، خیار غبن است. خیار غبن یعنی این که هرگاه در معامله ای فروشنده مال را ارزانتر از قیمت عرفی آن بفروشد یا خریدار مال را گران تر از قیمت آن بخر اصطلاحا گفته میشود، مغبون شده است.
غبن به فتحه غین خوانده میشود.
غبن در صورتی به طرفین معامله حق فسخ میدهد که:
- غبن فاحش میباشد. یعنی تفاوت قیمت مورد معامله با قیمت عرفی آن به حدی باشد که عرفا کسی از این تفاوت قیمت نمیگذرد و نمیتواند آنرا نادیده بگیرد. لذا اگر تفاوت قیمت روز مال مورد معامله با قیمتی که با آن معامله شده است کم و قابل مساحمه و گذشت باشد ، به شخص زیان دیده حق فسخ معامله را نمیدهد
- شخص مغبون در زمان معامله به قیمت روز یا قیمت واقعی مال آگاه نباشد و در صورتی که ثابت شود او در هنگام معامله میدانسته که قیمتی که مال، معامله شده است با قیمت روز آن تفاوت دارد ولی با این حال اقدام به انجام معامله کرده است، نمیتواند از حق فسخ معامله استفاده کند.
- خیار غبن بعد از علم به مغبون شدن، فوری است و کسی که مغبون شده است باید بلافاصله اقدام به فسخ معامله کند
- خیارات در ضمن قرارداد استفاده شده باشد. معمولا در قراردادها نوشته میشود”متعاقدین کافه خیارات ولو خیار غبن ولو افحش را اسقاط کرده اند” اگر این جمله در قرارداد نوشته شده باشد، حتی اگر در نتیجه معامله ، یکی از طرفین معامله زیان هنگفتی هم کرده باشد نمیتواند معامله را فسخ کند. البته توجه به این امر ضروری است که اگر صرفا اسقاط کافه خیارات شده باشد، این جمله موجب اسقاط خیار غبن افحش نمیشود.
نمونه رای دادگاه
تجدیدنظر خواهان کلیه خیارات را خصوصا خیار غبن را اسقاط نموده اند، مضافا این که اعمال خیار غبن فوری است.
مرجع رسیدگی: شعبه 15 دادگاه تجدیدنظر استان تهران
تجدیدنظرخواهان:1. دلاور …. 2 . الیاس… 3. دلاور….
تجدیدنظر خوانده: محمد حسن …
تجدیدنظر خواسته: دادنامه شماره 295 در تاریخ 1/3/84 صادره از شعبه یک دادگاه عمومی اسلامشهر
گردش کار: دادگاه با بررسی اوراق و محتویات پرونده، ختم دادرسی را اعلام کرد و به شرح زیر رای داد:
رای دادگاه
در خصوص تجدیدنظر خواهی آقایان… به طرفیت … نسبت به دادنامه شماره 295 در تاریخ 1/3/84 صادره از شعبه یک دادگاه حقوقی اسلامشهر که به موجب آن دعوی تجدیدنظر خواهان مبنی بر اعلام فسخ مبایعه نامه عادی در تاریخ 4/3/82 مردود اعلام شده است. با توجه به اوراق پرونده و نظر به این که تجدیدنظر خواهان کلیه خیارات خصوصا خیار غبن را اسقاط نموده اند مضافا این که رعایت فوریت اعمال خیار نیز به عمل نیامده است و نظر به این که دادنامه موصوف به درستی صادر و تجدیدنظر خواهان دلایلی که موجبات فسخ آن را فراهم آورد ارائه ننموده اند لذا دادگاه با استناد به ماده 358 قانون آیین دادرسی مدنی ضمن رد تجدیدنظر خواهی دادنامه معترض عنه را عینا تایید مینماید. رای صادره به موجب ماده 365 همان قانون قطعی است.
رئیس شعبه 15 دادگاه تجدیدنظر استان تهران
یوسف زاده
مستشاران دادگاه
پروانه حاتم، ادریسیان
غبن به 3 نوع تقسیم میشود
1. غبن معاملی یا معمولی:
که ممکن است هر یک از طرفین معامله به میزانین که متعارف است زیان ببیند که این میزان از زیان در معاملات متعارف است. در هر حال در معامله یکی سود میکند و یکی ضرر
2. غبن فاحش:
اگر زیانی که یکی از طرفین در معالمه متحمل میشود آنقدر زیاد باشد که یک شخص متعارف نتواند آن را تحمل کند، غبن فاحش خواهد بود.
3. غبن افحش:
اگر زیانی که از معامله حاصل میشود خیلی زیاد باشد به طوری که اساس معامله را زیر سوال ببرد، افحش خواهد بود.
در نتیجه هرگاه در قرارداد نوشته شده باشد که ” کافه خیارات اسقاط میشود” این جمله موجب اسقاط خیار غبن فاحش میشود اما خیار غبن افحش را ساقط و زایل نمیکند و چنین زیان دیده ای میتواند اقدام به فسخ معامله کند.
رای وحدت رویه شماره 821 مورخ 20/2/1401 هیات عمومی دیوان عالی کشور
مطابق مواد 416 و بعد قانون مدنی، در موارد غبن “فاحش” ، با لحاظ دیگر شرایط مقرر، مغبون حق فسخ (خیار) دارد. چنانچه برابر ماده 448 همین قانون، سقوط این حق شرط شده باشد، به اقتضای رفتار متعارف اشخاص، شرط یاد شده منصرف از مراتب اعلای غبن است که عرفا “افحش” دانسته میشود. برخی فتاوی معتبر فقهی نیز بر همین اساس صادر شده است. بنا به مراتب، رای شعبه سوم دیوان عالی کشور که با این نظر انطباق دارد، به اکثریت آرا صحیح و قانونی تشخیص داده میشود. این رای طبق ماده 471 قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392 با اصلاحات و الحاقات بعدی، در موارد مشابه برای شعبه دیوان عالی کشور، دادگاه ها و سایر مراجع، اعم از قضایی و غیر آن لازم الاتباع است.
هیات عمومی دیوان عالی کشور
تنظیم قراردادهای خود را به وکیل پایه 1 دادگستری بسپارید
اگر قصد تنظیم قرارداد دارید و از قوانین آن اطلاعی ندارید به شما پیشنهاد میکنیم که ابتدا از مشاوره حقوقی رایگان ما استفاده کنید. قراردادها علاوه بر خیار غبن جزئیات و ریزه کاریهای دیگری هم دارند که بهتر از آنها مطلع باشید.
ما شما را راهنمایی میکنیم که چگونه قرارداد تنظیم کنید و در صورت نیاز خودمان برای شما قرارداد تنظیم میکنیم. برای تنظیم قراردداد توسط وکیل میتوانید روی لینک زیر کلیک فرمایید:
