وضعیت مهریه در نکاح دائم

ما در این صفحه به صورت 0 تا 100 موضوع | وضعیت مهریه در نکاح دائم | را بررسی کردیم و اطلاعات مفیدی در این باره به شما همراهان گرامی ارائه می‌دهیم.

آنچه در مطالب این صفحه مطالعه خواهید کرد:

1. وضعیت مهریه در نکاح دائم
2. اثر عدم تعیین مهر بر اعتبار عقد ازدواج
3.  نحوۀ تعیین مهریه بعد از ازدواج
4. تراضی بر مهر پیش از عمل زناشویی
5. عمل زناشویی پیش از تراضی بر مهر
6.  تعیین مهریه در صورت بطلان مهر
7. نکاح در چه صورتی بدون مهر به شمار می‌رود؟
8. تعیین مهر در صورت تعلق مهر به غیر
9. فرضیات
10. کلام پایانی

وضعیت مهریه در نکاح دائم

در عقد دائم، مهر نقش فرعی دارد و توافق  زوجین بر مهر هم قرارداد تبعی مالی است. ما در مطالب این صفحه در رابطه با وضعیت مهریه در نکاح دائم سخن خواهیم گفت و در این باره اطلاعات مفیدی به شما همراهان گرامی ارائه خواهیم داد و اینک به شما عزیزان پیشنهاد می‌کنیم تا انتهای این صفحه همراه ما باشید.

اثر عدم تعیین مهر بر اعتبار عقد ازدواج

به جهت فرعی بودن مهر در نکاح دائم، تعیین نکردن آن و شرط نبودِ مهر، خللی بر عقد نکاح وارد نمی­­‌سازد. بنابراین، مهریه در نکاح دائم، به­ گونه­‌ای مستقل از اصل نکاح است. بر همین اساس، هرگاه به هر دلیلی، مهریه در عقد ذکر نشده باشد یا نبودِ آن در عقد شرط شده باشد یا مجهول باشد یا مالیت نداشته باشد یا ملک غیر باشد، به اعتبار عقد خللی وارد نمی­سازد.

باتوجه به ماده 1100 قانون مدنی باید بین موارد مندرج در آن ماده، یعنی مجهول بودن، مالیت نداشتن و ملک غیر بودن مهریه و موردی که مهریه در عقد ذکر نشده یا نبودِ آن شرط شده تفاوت گذاشت. به بیان دیگر، در مواردی که مهرالمسمی در عقد نباشد یا مشکلی در آن باشد مشخص شدن مهریه متفاوت است. تشخیص باتوجه به دو ماده 1087 و 1100 قانون مدنی بعد از انعقاد نکاح و پیش از طلاق در ادامه خواهد آمد. در مواردی که عقد نکاح منحل می­‌گردد، ممکن است وضعیت مهریه به­گونه دیگری مشخص گردد.

 نحوۀ تعیین مهریه بعد از ازدواج

براساس ماده 1087 قانون مدنی تعیین مهریه دو حالت دارد:

1. عدم ذکر مهر
2. شرط عدم مهر

وضعیت مهریه در عقد دائم

تراضی بر مهر پیش از عمل زناشویی

چنانچه مهریه در زمان عقد نکاح تعیین نشده باشد، باید دید زوجین پیش از عمل زناشویی دربارۀ مهریه تراضی کرده­‌اند یا خیر. اگر بر مهر معینی تراضی شده باشد، همان مهرالمسمی‌ خواهد بود. این براساس قسمتی از ماده 1087 قانون مدنی است:«…طرفین می‌توانند بعد از عقد، مهر را به تراضی معین کنند …». این تراضی باتوجه به مواد 10 و 219  قانون مدنی، نافذ و الزام­ آور است. الزام را می­‌توان از برخی متون فقهی به ­دست آورد.

عمل زناشویی پیش از تراضی بر مهر

اگر زوجین بعد از انعقاد عقد بر مهر معینی تراضی نکرده باشند یا به تراضی نرسیده باشند، چنانچه عمل زناشویی کنند، مهرالمثل به زوجه تعلق خواهد گرفت، تراضی اثری نخواهد داشت و زوج به پرداخت مهرالمثل ملزم خواهد بود. این براساس قسمتی از ماده 1087 قانون مدنی است:«…اگر قبل از تراضی بر مهر معین بین آنها نزدیکی واقع شود، زوجه مستحق مهرالمثل خواهد بود».

تعیین مهریه در صورت بطلان مهر

ماده 1100 قانون مدنی مقرر می­‌دارد:«درصورتی که مهرالمسمی مجهول باشد یا مالیت نداشته باشد یا ملک غیر باشد، درصورت اول و دوم زن مستحق مهرالمثل خواهد بود و درصورت سوم مستحق مثل یا قیمت آن خواهد بود، مگر اینکه صاحب مال اجازه نماید». باتوجه به اینکه طبق این ماده، مهریه در نکاح معین شده و عنوان مهرالمسمی‌ دارد، ولی از نظر قانونی نمی­‌تواند ملک زوجه گردد، قانون‌گذار راهکارهای متفاوتی برای سه مورد این ماده داده‌است؛

ماده 1079 قانون مدنی مقرر داشته‌است:«مهر باید بین طرفین تا حدی که رفع جهالت آنها بشود، معلوم باشد». بنابراین، اگر مهریه مجهول باشد، باتوجه به این ماده و آنچه در قواعد عمومی قراردادها آمده، معتبر نیست. از سوی دیگر، ماده 1078 قانون مدنی، مالیت داشتن مهریه را لازم دانسته‌است:«هر چیزی را که مالیت داشته … می­‌توان مهر قرار داد».

ماده 1100 قانون مدنی در مواردی که مهریه مجهول باشد یا مالیت نداشته باشد، گرچه مهر در عقد ذکر شده، زوجه را مستحق مهرالمثل قرار داده‌ است. البته دربارۀ منوط بودن مهرالمثل به عمل زناشویی در این دو مورد اختلاف نظر هست؛

برخی برآن­‌اند که «باتوجه به اینکه مهرالمثل در فقه امامیه و حقوق ایران با نزدیکی بر ذمّۀ شوهر قرار می‌گیرد و صرف عقد موجب استحقاق آن نیست، باید گفت مقصود قانون‌گذار در ماده 1100 این بوده که زن پس از دخول، مستحق مهرالمثل است».

برخی نیز گفته‌­اند: «درصورتی که تراضی طرفین در باب مهرالمسمی به جهت باطل باشد و برای مهر نتوان مثل یا قیمتی معین کرد، مانند موردی که مهرالمسمی مجهول باشد یا مالیت نداشته باشد (ماده 1100 قانون مدنی) یا به علت اشتباه و سوء تفاهم در مفاد پیشنهادها تراضی محقق نشود، در این صورت نیز زن مهرالمثل می‌گیرد، منتها، چنانکه گفته شد، استحقاق گرفتن این مهرالمثل منوط به وقوع نزدیکی نیست».

برخی نوشته‌­اند: «پاره‌­ای از استادان چنین پنداشته­‌اند که مهرالمثل در همه­ جا عوض نزدیکی با زن است و اجمال ماده 1100 باید به وسیلۀ مواد 1087 و 1088 رفع شود. بدین معنی که در مورد مجهول ماندن یا مالیت نداشتن مهر، درصورت وقوع نزدیکی، به زن اجرت ­المثل داده می­‌شود، ولی، هرگاه زن پیش از نزدیکی بمیرد، به ورثۀ او هیچ مهری داده نمی‌­شود.

لیکن باید دانست که در فقه امامیه چنانچه گفته شد، در این باره که آیا زن پیش از نزدیکی استحقاق گرفتن مهرالمثل را دارد یا مهر در برابر نزدیکی پرداخته می‌­شود اختلاف است. پس نمی‌­توان در این باره به عادات مسلّم مذهبی و ماده 3 قانون آیین دادرسی مدنی استناد کرد. افزودن شرط وقوع نزدیکی به ماده1100،با ظاهر بخش نخست این ماده، که با مبنای انتخاب­ شده در بخش دوم نیز منافات دارد، زیرا جایی که موضوع مهر به دیگری تعلق دارد و مالک آن را اجازه نمی­‌دهد، توافق دربارۀ تملیک برای مهر باطل است.

طبیعت نکاح تابع خواستۀ طرفین است، اگر توافق کرده باشند که عقد با مهر منعقد شود، باید از این خواسته تا حد امکان پیروی کرد. در مرحلۀ نخست مثل یا قیمت مالی موضوع توافق پرداخته می‌شود و این نزدیک­ترین راه به هدف آنان است. ولی اگر برای مهر مثل یا قیمتی تصور نشود، چاره جز این است که مهرالمثل بدل موضوع توافق قرار گیرد.

نکاح در چه صورتی بدون مهر به شمار می‌رود؟

نکاح در صورتی بدون مهر به شمار می‌­رود که طرفین چنین خواسته باشند و تنها در این صورت زن پیش از نزدیکی استحقاق گرفتن مهرالمثل را ندارد و ماده 1087 قانون مدنی اجرا می‌شود. ممکن است از نظر قواعد عمومی معاملات بر این مبنا خرده بگیرند که چگونه می‌­توان قصد را از موضوع جدا ساخت، ولی با ملاحظۀ مواد 1087 و 1100 قانون مدنی و تاریخ حقوق معلوم می‌‍­شود که نویسندگان قانون جز این نخواسته‌­اند، امری که به طور مسلّم با انصاف و طبیعت اخلاقی عقد نکاح سازگارتر است.

تعیین میزان مهریه در عقد نکاح

تعیین مهر در صورت تعلق مهر به غیر

صورت سوم در ماده 1100 قانون مدنی جایی است که مهریه، ملک غیر باشد. بدیهی است این زمانی اتفاق می­‌افتد که مهریه عین معین باشد. قانون‌گذار در این باره زوج را به پرداخت مثل یا قیمت ملزم کرده‌است. در توجیه این ماده اختلاف نظر هست؛

برخی آورده‌­اند: «احترام به قصد طرفین ایجاب می­‌کند که اگر عین مهر به دلیلی به ملکیت زن در نیاید، قیمت آن پرداخته شود، اما چون این نظریه در جایی که مهر مالیت ندارد یا مجهول است قابل اجرا به نظر نمی­رسد، گروهی از این دسته­ بندی موردی که مهر مالیت دارد و معین است ولی به ملکیت زن درنمی­‌آید با موردی که نمی‌­توان برای آن ارزشی قائل شد، تفاوت گذارده‌­اند.

به نظر اینان در مورد نخست باید قیمت مهر پرداخته شود و در مورد دوم، مهرالمثل جای مهرالمسمی را می­‌گیرد». قانون مدنی این نظر را پذیرفته‌ است زیرا اگر مهر مالیت ندارد و مثل آن نیز معلوم نیست، مهرالمثل به‌عنوان مهرالمسمی ‌پرداخته می­‌شود، ولی اگر عین معین باشد، حق مالک مانع درستی مهر و ایجاد ملکیت برای زن است و قانون‌گذار حکم به دادن مثل یا قیمت آن کرده‌ است تا توافق طرفین دربارۀ میزان مهر محترم بماند.

برخی در این باره نوشته­‌اند: «باتوجه به منابع قانون، باید ماده 1100 قانون مدنی را به مورد بعد از نزدیکی حمل کنیم و قبل از آن را همانند موردی که در عقد مهری معین نشده باشد به شمار آوریم». «هرگاه  زوج مالی را به‌عنوان مهریه معین نماید و بعداً معلوم شود که مال او نبوده، در اینجا دو فرض متصور است:

فرض اول

اول، صاحب مال رضایت ندهد؛ در این صورت عقد صحیح و مهرالمسمی باطل است ولی در اینکه چه چیز بر عهدۀ زوج مقرر می­‌گردد میان فقها دو نظر هست: بعضی معتقدند مثل مهرالمسمی در مثلیات و قیمت در قیمیات مقرر خواهد شد.

این نظر چنین توجیه می‌­گردد که عقد روی ملک معینی انجام شده و چون درحال حاضر عین آن به علت مالکیت غیر، قابل تحویل نیست باید مثل یا قیمت آن تحویل شود و عیناً همانند آن است که بعد از عقد و قبل از قبض زوجه تلف شده باشد. ظاهراً این قول را مشهور فقها قبول دارند. برخی معتقدند که مهرالمثل مقرر می­‌شود زیرا از آنجا که مالک مال معین ­شده دیگری بوده و صداق قرار دادن مال غیر جایز نیست، مهرالمسمی باطل است، پس مانند صورت­های پیش است و باید مهرالمثل مقرر گردد. قانون مدنی از نظریۀ نخست پیروی کرده‌ است.

دادخواست مطالبه مهریه

فرض دوم

دوم، صاحب مال رضایت دهد؛ در این صورت به موجب نص ذیل ماده مورد بحث، عقد و مهر صحیح خواهد بود. اما نکته اینکه در اینجا چه عمل حقوقی انجام می­‌گیرد و ماهیت حقوقی آن چیست؟ تبیین این مسئله نیاز به تحلیل و تفصیل دارد که در جای خود خواهد آمد.

مهریه ممکن است عین معین نباشد و به‌صورت کلی در ذمّۀ زوجین توافق شده باشد. در این صورت مهر دِینی بر ذمّۀ زوج خواهد بود و چنانچه مهریه عندالمطالبه باشد زوجه هر زمان اراده نماید می‌تواند آن را جزئاً یا کلاً مطالبه یا از ذمّۀ زوج مبرا نماید. اما اگر مهریه عندالاستطاعه باشد زوجه برای دریافت آن باید قدرت و استطاعت زوج مدیون را برای پرداخت مهریه اثبات نماید تا بتواند مهریۀ خود را بگیرد.

کلام پایانی

ما در مطالب این صفحه در رابطه با وضعیت مهریه در نکاح دائم سخن گفتیم و در این باره اطلاعات مفیدی به شما عزیزان ارائه دادیم و اینک در انتها اگر در رابطه با این موضوع سوالی دارید می‌توانید در قسمت نظرات سوال خود را مطرح کنید تا کارشناسان ما در سریع ترین زمان ممکن به سوال شما در این زمینه پاسخ دهند.