عفو یعنی معاف کردن محکوم از تحمل مجازاتی که به موجب رای قطعی دادگاه به تحمل آن محکوم شده است.
انواع عفو
عفو از حیث مرجع صدور به دو نوع عفو عام و عفو خاص تقسیم میشود.
- عفو عام یا عمومی
- عفو خاص
عفو عام
عفو عام به عفوی میگویند که به موجب قانون مصوب قوه قانونگذاری ، تمامی افراد مرتکب جرم یا مرتکبین جرایم خاصی ، مورد عفو قرار میگیرند.
در این نوع عفو، لازم است در هر مورد خاص، قانونی در مجلس وضع شود. همانند لایحه قانونی عفو متهمان و محکومان جزایی مصوب 13/02/1358 شورای عالی انقلاب.
در این لایحه قانونی آمده است:
لایحه قانونی عفو عمومی
متهمان و محکومان جزائی
مصوب 58.2.18
ماده واحده: کلیه کسانی که تا تاریخ تصویب این قانون در مراجع قضایی مورد تعقیب
قرار گرفته‌اند اعم از این که حکم قطعی درباره آنان صادر شده‌یا نشده باشد حسب
مورد از تعقیب یا مجازات معاف خواهند شد مشروط به این که شاکی یا مدعی خصوصی
نداشته یا شاکی یا مدعی خصوصی از‌شکایت خود گذشت کرده باشد.
تبصره 1 – محکومان به حبس در دارالتأدیب یا کانون اصلاح و تربیت و کسانی که قبلاً
به هر عنوان از عفو استفاده کرده باشند نیز مشمول مقررات‌این قانون خواهند بود.
تبصره 2 – جرائم و محکومیتهای زیر از شمول مقررات این قانون مستثنی می‌باشد.
تصرف غیر قانونی و اختلاس بیش از مبلغ پانصد هزار ریال و ارتشاء بیش از مبلغ
پنجاه هزار ریال قتل عمدی و قتل در حکم عمدی، اعمال منافی به‌عفت، سرقت‌های جنایی
موضوع مواد 222 و 223 و 225 قانون مجازات عمومی، کلاهبرداری از درجه جنایی موضوع
قسمت اخیر ماده 238 قانون‌مجازات عمومی، وارد کردن و ساختن مواد مخدر از هر نوع،
سرقت موضوع قانون راجع به تشدید مجازات سارقین مسلح که وارد منزل یا مسکن‌اشخاص
بشوند مصوب تیر ماه 1333 و قانون مربوط به تشدید مجازات سرقت مسلحانه مصوب دی ماه
1338، راهزنی در راه‌ها و شوارع و سرقت با‌اسلحه موضوع مواد 408 و 409 و 410 قانون
دادرسی و کیفر ارتش، جرائم موضوع قانون تشدید مجازات ربایندگان اشخاص مصوب 1345،
قانون‌تشدید مجازات رانندگان متخلف مصوب 1335 و جرائمی که رسیدگی به آن در صلاحیت
دادگاه‌های انقلاب شناخته شده است.
عفو خاص
به عفوی گفته میشود که قانونگذار به یک مقام خاص اجازه میدهد به صورت موردی فرد یا افراد خاص و مشخصی را مورد بخشش قرار دهد.
عفو در نظام قانونی ایران
1- بند 11 اصل 110 قانون اساسی یکی از اختیارات رهبر را عفو یا تخفیف مجازات محکومین در حدود موازینم اسلامی پس از پیشنهاد رئیس قوه قضاییه تعیین کرده است.
2- ماده 13 قانون آیین دادرسی کیفری: تعقیب امر کیفری که طبق قانون شروع شده است و همچنین اجرای مجازات موقوف نمیشود، مگر در موارد زیر:
شمول عفو
3- ماده 96 قانون مجازات اسلامی : عفو یا تخفیف مجازات محکومان، در حدود موازین اسلامی پس از پیشنهاد رئیس قوه قضاییه یا مقام رهبری است.
4- ماده 97 قانون مجازات اسلامی: عفو عمومی که به موجب قانون در جرایم موجب تعزیر اعطا میشود، تعقیب و دادرسی را موقوف میکند. در صورت صدور حکم محکومیت، اجرای مجازات موقوف و آثار محکومیت نیز زائل میشود.
5- ماده 98 قانون مجازات اسلامی ” عفو همه آثار محکومیت را منتفی میکند ولی تاثیری در پرداخت دیه و جبران خسارت زیان دیده ندارد.
عفو متهمان
در بند 11 اصل 110 قانون اساسی تنها به عفو یا تخفیف مجازات محکومین اشاره و تصریح و عبارتی تحدید شده است و عفو خاص را صرفا محدود به عفو محکومین کرده است با توجه به اینکه متهم با محکوم تفاوت دارد و قانونگذار در مقام بیان افراد و مصادیقی که میتوانند مشمول عفو خاص قرار بگیرند بوده است و اینکه در این مقام تنها به عفو و تخفیف مجازات محکومین تصریح کرده است لذا باید معتقد بود که:
عفو خاص شامل متهمان نمیشود
اما با توجه به اینکه در ماده 13 قانون آیین دادرسی کیفری. عفو را موجب سقوط تعقیب امر کیفری دانسته است و با تفکیک بین تعقیب امر کیفری و اجرای مجازات هر دو را مشمول عفو دانسته است باید معتقد بود که عفو عام دارای جامعیت است و هم متهمان و هم محکومان را در بر میگیرد.
لذا قسمت اول ماده 13 قانون آیین دادرسی کیفری که ناظر بر اثر عفو در سقوط دعوای کیفری و ممانعت از ادامه تعقیب کیفری است صرفا ناظر بر عفو عام است.
بر این اساس همانگونه که در ماده 97 قانون مجازات اسلامی آمده است عفو عمومی هم تعقیب و دادرسی را موقوف میکند که بی شک این دو مرحله ناظر بر متهم است و هم اجرای مجازاتی را که به موجب رای قطعی تعیین شده برای محکومین را موقوف میکند.
آخرین عفو رهبری
دسته 1 – محکومان و متهمان اخیر
محکومان و متهمان حوادث اخیر کشور که از تاریخ ۱۴۰۱/۰۶/۲۵ تا زمان ابلاغ این عفو، دستگیر، بازداشت یا تعقیب شده اند در صورت داشتن شرایط زیر، پرونده آنان در هر مرحله ای که باشد مختومه اعلام می شود و عفو میشوند.
- عدم ارتکاب به قتل و جرح عمدی
- عدم ارتکاب به جاسوسی به نفع اجانب
- نداشتن عضویت و وابستگی در گروه های معاند و برانداز
- نداشتن رابطه مستقیم با عوامل سرویس‌های اطلاعاتی خارجی
- اظهار پشیمانی و تعهد کتبی مبنی بر عدم تکرار جرم امنیتی مشابه
- عدم ارتکاب تخریب و آتش زنی عمده تاسیسات دولتی، نظامی و عمومی
- نداشتن شاکی یا مدعی خصوصی یا حسب مورد اعلام رضایت آنان یا جبران ضرر و زیان
- نداشتن مباشرت، مشارکت و معاونت در ارتکاب جرم های مستوجب مجازات محاربه، فساد فی الارض و بغی
- نداشتن بیش از دو مورد سابقه محکومیت موثر کیفری (هر کسی که بیش از ۲ سابقه موثر کیفری داشته باشد از شمول این عفو خارج می شود)
دسته 2 – محکومان سایر پرونده‌های کیفری
در صورتی که مشمول 2 مورد زیر شوید عفو شامل حال شما میشود:
- نداشتن بیش از دو مورد سابقه محکومیت موثر کیفری
- عدم وجود شاکی یا مدعی خصوصی و یا جلب رضایت آنان و جبران ضرر و زیان آن تا آخر سال
- عدم ارتکاب جرم جدید مستوجب مجازات درجه 1 تا 5 در زمان محکومیت، اجرای حکم و یا در زمان مرخصی
محکومانی که تا تاریخ ۱۴۰۱/۱۱/۲۲ محکومیت حبس آنان قطع شده باشد با شرایط زیر مورد عفو قرار می گیرند:
- نداشتن شاکی یا مدعی خصوصی و یا جبران ضرر و زیان و یا ترتیب پرداخت آن
- باقیمانده محکومیت محکومان به حبس تا 1 سال در صورتی که حداقل 1 ماه (با احتساب ایام بازداشت) را تحمل کرده باشند.
- سه چهارم محکومیت محکومان به حبس از 1 سال تا 5 سال به شرط اینکه یک پنجم آن را تحمل کرده باشند.
- دو سوم محکومیت محکومان به حبس بیشتر از 5 سال تا 10 سال به شرطی که یک سوم آن را تحمل کرده باشند.
- یک دوم محکومیت محکومان به حبس بیشتر از 10 سال تا 20 سال به شرطی که حداقل 1 سال حبس را تحمل کرده باشند.
- یک دوم محکومیت محکومان بیش از 20 سال به شرطی که حداقل 2 سال حبس را تحمل کرده باشند.
- باقیمانده محکومیت حبس کلیه محکومان جرایم غیر عمدی.
- باقیمانده حبس زن هایی که به حکم قانون سرپرستی یا حضانت فرزندانشان را بر عهده دارند به شرطی که 3 سال از حبس خود را تحمل کرده باشند.
- باقیمانده محکومیت حبس بیماران صعب العلاج یا لاعلاج که بیماری آنان مورد تایید کمیسیون پزشکی قرار بگیرد.
- باقیمانده حبس محکومان خانواده شهداء و جانبازان مشروط بر اینکه در محکومیت تا 10 سال حداقل یک پنجم و در محکومیت به حبس بیش از 10 سال حداقل 5 سال تحمل حبس کرده باشند.
- باقیمانده محکومیت حبس محکومان مذکر بالای 70 سال و مونث بالای 60 سال مشروط به اینکه در محکومیت به حبس غیر از ابد حداقل یک پنجم و در محکومیت به حبس ابد حداقل 8 سال تحمل کرده باشند.
- محکومانی که فقط به لحاظ ناتوانی از پرداخت جزای نقدی در زندان به سر می برند به شرح زیر:
- الف) باقیمانده محکومیت جزای نقدی تا 500 میلیون ریال.
- ب) باقیمانده محکومیت جزای نقدی از 500 میلیون ریال تا 5 میلیارد ریال در صورتی که حداقل 3 ماه به خاطر جزای نقدی تحمل حبس نموده باشند.
- ج) باقیمانده محکومیت جزای نقدی بیش از 5 میلیارد ریال در صورتی که حداقل 1 سال تحمل حبس به خاطر جزای نقدی نموده باشند.
چه گروه هایی شامل عفو نمی شوند؟
مرتکبان جرایم زیر مشمول عفو نمیشوند:
- خرید، فروش، توزیع و قاچاق سلاح گرم و مهمات جنگی
- جرم سرقت و راهزنی
- جرایم مربوط به مواد مخدر و روانگردان به صورت مسلحانه یا عمده ( تریاک و مشتقات آن بیش از 100 کیلوگرم و هروئین و مواد روانگردان و مشتقات آن بیش از 2 کیلوگرم)
- مباشرت و معاونت در اخلال عمده و کلان در نظام اقتصادی مگر آن که ظرف شش ماه از تاریخ ۲۲ /۱۱ /۱۴۰۱ مبادرت به رد مال و عواید ناشی از جرم را پرداخت نماید
- اختلاس و ارتشاء
- اسید پاشی
- دایر کردن مراکز فساد و فحشا
- جاسوسی
- جعل اسکناس و ضرب سکه تقلبی
- جرایم مستوجب مجازات حدی
- جرایم علیه امنیت داخلی و خارجی درجه سه و بالاتر
- قاچاق مشروبات الکلی
- قاچاق کالا و ارز سازمان یافته، حرفه ای و عمده
مشاوره حقوقی رایگان بگیرید
در صورتی که درباره عفو یا سایر موارد حقوقی نیاز به مشاوره حقوقی رایگان در کرج یا سایر شهرها دارید میتوانید با ما تماس بگیرید و مشاوره رایگان دریافت کنید.
همچنین میتوانید از طریق لینک زیر برای دریافت وکیل اقدام فرمایید:
