ارکان دعوای خلع ید چیست ؟ 4 رکن زیر جزو ارکان اصی دعوای خلع ید هستند:
- غیر منقول بودن موضوع دعوا
- استیلاء و وضع ید مدعی علیه
- عدوانی بودن تصرفات متصرف
- مالکیت خواهان
حال به توضیح هرکدام از این موارد میپردازیم:
غیر منقول بودن موضوع دعوا
برخی از قضات و حقوقدانان عقیده دارند دعوای خلع ید الزاما نسبت به مال غیر منقول قابل طرح و در نتیجه قابل رسیدگی است؛ لذا هرگاه فردی بر مال منقول دیگری به نحو عدوان مستولی شود، برای استرداد آن ، دعوای خلع ید، قابلیت استماع نخواهد داشت و ذیحق باید دعوا به خواسته استرداد مال مورد نظر خود را طرح نماید.
البته بر طبق این نظر دعوای خلع ید نسبت به لواحق و حقوق مترتب بر مال غیر منقول نیز مسموع است:
اما برخی دیگر از حقوقدانان این نظر را نمیپذیرند و عقیده دارند دعوای خلع ید نسبت به مال غیر منقول نیز قابل استماع است. اداره حقوقی قوه قضاییه نیز هم عقیده با این دسته از حقوقدانان عقیده دارد دعوای خلع ید نسبت به اموال منقول هم قابلیت استماع دارد.
این اداره طی نظریه شماره 7/3875 مورخ 7/10/62 اعلام کرده است: “با توجه به ملاک ماده 43 قانون اجرای احکام مدنی رسیدگی به دعوای خلع ید از سهم مشاع کامیون بلا اشکال است” .
از رای شماره 3534_321 مورخ 30/2/1310 دیوان عالی کشور نیز میتوان قابل استماع بودن دعوای خلع ید نسبت به مال منقول را استنباط کرد. در این رای آمده است: ” تبرئه متهم از حیث جزایی منافاتی با غاصبیت او نسبت به اموالی که نسبت سرقت و اختلاس به او داده شده ندارد”.
همینطور از نص ماده 310 قانون مدنی نیز این امر قابل فهم است. در این ماده آمده است: ” اگر کسی مالی به عاریه یا به ودیعه و امثال آن در دست اوست منکر گردد، از تاریخ انکار در حکم غاصب است”.
ملاحضه میشود که در عقود عاریه و ودیعه، غیر منقول بودن مال موضوع عقد شرط نیست و این عقود نسبت به اموال منقول نیز قابل تحقق است.
استیلا و وضع ید مدعی علیه
یکی دیگر از ارکان دعوای خلع ید این است که شخص غاصب بر مال تسلط یا استیلا پیدا کرده باشد. همانگونه که در ماده 308 قانونی مدنی تصریح شده است: “غصب عبارت است استیلا بر حق غیر به نحو عدوان”. لذا لازمه طرح دعوای خلع ید و رسیدگی به آن، وقوع غصب است. ماده 308 ” اثبات ید بر مال غیر بدون مجوز” را هم در حکم غصب دانسته است.
بر این اساس ید متصرف بر مال غیر منقول در صورتی غاصبانه محسوب میشود که بدون اذن و اجازه مالک واقع بشود. بدیهی است هرگاه مالک بر تصرف ملک از سوی متصرف رضایت داشته باشد، غصب محقق نمیشود تا طرح دعوای خلع ید لازم آید.
برخی از فقها صرف مداخله سطحی در مال غیر را بدون این که مداخله کننده قادر به اعمال اراده خود بر آن باشد، برای تحقق غصب کافی نمیدانند. به نظر آنان وقتی استیلا بر مال صدق میکند که متصرف علاوه بر تسلط ظاهری بر مال، بتواند اراده خود را بر آن اعمال کند.
لذا عبور موقت در راه و سکونت چند ساعته در ملک را برای تحقق استیلا کافی نمیدانند.
عدوانی بودن تصرفات متصرف
از دیگر ارکان دعوای خلع ید این است که تصرف متصرف، بدون رضایت مالک باشد. استیلا بر مال دیگری در صورتی غصب محسوب میشود که تصرفات متصرف، غیر مجاز و غیر قانونی باشد. عدوانی بودن تصرف، شرط ضروری تحقق غصب است.
قانون مدنی، عدوان را تعریف نکرده است. عدوانی بودن ید متصرف، جنبه نوعی دارد و از انکار یا تعدی و تفریط او به حکم قانون احراز میشود. قانونگذار با افزودن شرط به نحو عدوان بر شرایط دیگر غصب، به ظاهر بدون مجوز قانونی یا به ناحق و ظالمانه بودن استیلا را شرط تحقق غصب دانسته است؛ بنابراین برای تحقق غصب، استیلای بر حق دیگری باید بدون مجوز قانونی و به ناحق باشد.
بدین سان غصب با حسن نیت و جهل غاصب نیز محقق میشود، چنانکه هرگاه کسی به تصور مالک بودن بر مال دیگری مستولی شود، غاصب محسوب میگردد؛ ولی تفاوت غاصب آگاه با ناآگاه در این است که غاصب آگاه و عامد، مسئولیت کیفری نیز دارد. با وجود این بر خلاف ظاهر شرط مذکور به نظر میرسد که استیلا بر حق دیگری باید به عمد و قهر باشد تا غصب تلقی شود.
تصرفات متصرف زمانی غاصبانه و عدوانی محسوب میشود که بدون اجازه مالک(عین یا منافع) و یا قانون واقع شود:
مالکیت خواهان
یکی از مهمترین ارکان دعوای خلع ید این است که شخصی که اقامه دعوا کرده است ، واقعا مالک باشد. گفته شد دعوای خلع ید یا غصب، دعوایی است که از طرف مالک بر متصرف مالی اقامه میگردد و مدعی از دادگاه میخواهد که سلطه نامشروع متصرف و همه آثار و مظاهر آن را از بین ببرد؛ لذا ضروری است ابتدا خواهان مالکیت خود بر مال موضوع دعوا را اثبات نماید؛ زیرا اگر خواهان مالک نباشد، برای طرح دعوای مذکور ذینفع محسوب نمیشود و به علت دینفع نبودن قرار رد دعوای مطروحه صادر خواهد شد:
درباره ارکان دعوای خلع ید بیشتر بدانید
اطلاعاتی که درباه ارکان دعوای خلع ید دریافت کردید، مختصری از کتاب دعوای خلع ید محمد موسوی مقدم است. برای مطالعه کامل تمامی جوانب دعوای خلع ید میتوانید این کتاب ارزشمند را مطالعه و اطلاعات خود را در این زمینه تکمیل کنید.
همچنین در صورت درخواست وکیل برای خود یا مشاوره با وکیل میتوانید با موسسه حقوق امروز تماس بگیرید.
برای مشاوره با وکیل میتوانید روی لینک زیر کلیک بفرمایید
ما بهترین مشاوره را به شما ارائه میدهیم. در صورتی که تمایل دارید خودتان اطلاعات خود را در این زمینه بالا ببرید میتوانید از طریق لینک زیر کتاب دعوای خلع ید محمد موسوی مقدم(وکیل پایه 1 دادگستری) را خریداری و مطالعه بفرمایید.
برای خرید و مطالعه کتاب روی تصویر زیر کلیک فرمایید
سلام علیکم. ممنون